"Rol model" kavramını, "insanların özellikle büyürken hayran olduğu ve davranışlarını örnek aldığı kişi” olarak tanımlayabiliriz. Çocukların ilk rol modelleri ve taklit ettikleri ilk örnekler genellikle anne ve babaları oluyor. Belki tam da bu nedenle aile terbiyesinin son derece önemli olduğunu düşünüyoruz…

Büyürken ve ardından kariyerimizde ilerlerken hepimiz farklı dönemlerde farklı rol modeller ediniyoruz. Rol modellerin taklit edilmesi insan gelişiminin erken dönemlerinden itibaren hem sosyal gelişim hem de yeni davranışlar edinilmesi açısından temel bir rol üstleniyor. Sosyal öğrenme; çocukluk, yetişkinlik ve ileri yaş dönemlerinde insan gelişiminin en kritik araçlarından biri oluyor. Hepimiz taklit sayesinde araç kullanma, sosyal normlar, kültürel kurallar ve konuşma gibi becerileri gözlemleyerek öğreniyor ve geliştiriyoruz. Kısacası, özellikle ebeveynlerin ve başarılı kişilerin taklit edilmesi, insan becerilerinin gelişiminde oldukça önemli bir yer tutuyor (Kaynak).

Ebeveynler; çocuklarının sağlıklı, mutlu, saygılı ve duyarlı bireyler olmasını istiyor, ancak kendileri bu değerleri yansıtacak davranışlar sergilemedikleri sürece istekleri gerçekleşmiyor. Bunun nedeni, linklerini paylaştığım kaynaklardan da anladığım kadarı ile, çocukların anne ve babalarının istediğini değil de yaptığını taklit ederek öğrenmesi. Bir çocuk bir yetişkini izlediğinde yaşamında etkili olacak alışkanlık ve bakış açıları ediniyor. Bu sebeple söz konusu nitelikler davranışlarda gözlenmiyorsa arzulanan sonuçlar yalnızca istek olarak kalıyor ve kişiliğe yansımıyor. Bu yüzden olumlu rol modellerin taklit edilmesi ve başkalarına olumlu rol model olabilmek son derece önemli bir sorumluluk. O hâlde çocuklarımızı özellikle olumlu, duyarlı, ahlaki değeri yüksek sosyal alışkanlık ve becerileri temel alarak eğitmenin en etkili yolu öğretmeye çalıştığımız konularda rol model olmamızdan geçiyor. Bu açıdan bakınca küçük yaşlardan itibaren duyduğumuz "Dediğimi yap, Yaptığımı yapma." sözü pek de uygun bir tembih değil sanki, ne dersiniz? 

Taklit ve önemi; 

"Taklit" ve "taklit etme" toplumda olumsuz karşılansa da bilim insanları, insan gelişimini diğer hayvanların gelişim süreçlerinden ayıran en önemli unsurlardan birinin insanın taklit kabiliyeti olduğunu belirtiyor.
Bu konuya bilimsel yaklaşım sunan kişi "mem, memetik" alanının önde gelen ve hayvan davranış biliminde önemli çalışmalara imza atmış olan evrimsel biyolog ve yazar Richard Dawkins. Dawkins'in belirttiği üzere kültürel ve sosyal bilgilerin nesiller arasında aktarımını memler sağlamaktadır. Memler bilimsel anlamda gözlemlenebilecek unsurlar olmadıklarından daha ziyade sosyal genler olarak görülmektedir. Richard Dawkins'in bu alandaki çalışmaları insan ve diğer hayvanların gelişim süreçlerine ışık tutmak açısından oldukça önemlidir. (Kaynak).

Rol model edinmenin iş hayatındaki önemi;

Taklit ve taklit ettiğimiz kişiler gelişimimiz üzerinde bu denli etkili olduğu için iyi bir rol modelde nelere dikkat etmemiz gerektiği çok önemlidir. Bu bilgiler ışığında seçtiğimiz rol modelimiz aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır:

- Olumlu tutum çok önemlidir. Rol model olan kişi olumlu davranışlar sergileyen diğer kişileri takdir etmelidir. Takdir, teşekkür ve güler yüz gibi her kapıyı açan alışkanlıkları rol modelimizde görmenin etkisi yadsınamaz.

- Bireysel ve toplumsal farklılık ve çeşitliliklere hoşgörüyle yaklaşmalıdır. Rol modelinin aşağılayıcı ve dışlayıcı tavırlar sergilediğini gören çocuk ya da iş insanının bu tavrı taklit etmesi veya bir iç karmaşa yaşaması olasıdır.

- Kişiler rol model olarak farklı alanlara ilgi duyan ebeveynlerini ya da lider bir figürü seçtiyse, özgüvenleri daha yüksek olabilir. Bu tür rol modellerin risk alma, farklı konulara odaklanma istekleri ve becerileri daha yüksek olduğu için, rol model alan kişilerin de iş ve özel hayatlarında başarılı olma ihtimalleri artar.
 
- Ruh ve beden sağlığı için ön koşul olan ve modern insanın hayatında mutlaka yer alması gereken düzenli egzersiz de rol modeller sayesinde kazanılıp geliştirilen önemli davranışlar arasında yer alıyor.

Rol model olmak, rol model seçmek kadar önemli!
Rol model edinme konusu bu denli önemli olduğundan; özellikle yüksek mevkilerde çalışan, fazlasıyla göz önünde olan, ürün ve hizmetleriyle başkalarının hayatına önemli ölçüde etki eden insan ve kurumların isteseler de istemeseler de "rol model" olma sorumluluğu taşıdıklarına inanıyorum. Bu kişi veya kurumlar bu tür sorumluluklar taşıdıklarının farkında olmalıdır.

Bu nedenle, kimi rol model olarak gördüğümüze ve rol model olarak yarattığımız etkiye dikkat etmeliyiz. Hepimiz dünyaya iyilik katmalıyız. Yaşamlarımız, daha iyiye gitmenin ve bir şeylere katkı ve destek sunmanın verdiği güzel hislerle dolmalı. Herkese ve her bilgiye bu kadar hızlı ulaşabilirken çevremizdeki muazzam olanakları, gelişmek ve geliştirmek için kullanmalıyız. Eksiklik fark ettiğimizde suçlu aramak ve ifşa etmek bir de bunun üstünden prim yapmak yerine, bireylerin daha başarılı olması için iyi niyetle katkıda bulunmalı ve hataları takım çalışmasıyla düzeltmeye çalışmalıyız. Unutmayalım ki hepimiz birken çok daha güçlüyüz.

Rol model konusuna böyle bakabilmemi sağlayan ve bana hem çok değerli rol modellerle çalışabilme hem de rol model olabilme olanağı sunan BSH ailesinin bir ferdi olduğum için kendimi çok şanslı hissediyorum. Şirketimin yıllardır uyguladığı Generation BSH, Geleceği Kodlayanlar ve bu yıl başlattığı We Power gibi sayısız projede sadece kendimize fayda sağlamıyoruz. Çocuk, genç ve ileri yaştan bireylere rol model olma ve sosyal katkı sağlamanın gurunu yaşıyoruz. İnsanın herhangi bir yerde mutlu bir yüz ve gülen gözlerle "BSH'de çalışıyorum." diyebilmesi çok güzel bir his.

Kısacası, hepimizin üstlendiği roller ve örnek aldığı kişiler çok değerli ve önemli. Rol model olmayı reddetmek gibi bir seçeneğimiz yok. Aile ferdi, arkadaş, kardeş, yönetici, çalışan, öğrenci, akademisyen ya da komşu olmamız fark etmez. Tüm kimliklerimizle ahenk içinde çalışan dişliler gibiyiz. Birimizin aksaması veya duraksaması tüm sistemi etkileyecek derecede önemli. Bulunduğumuz konum ve üstlendiğimiz rolün hakkını vermeliyiz ve her rolde Oscar'lık performans sergilemeye gayret göstermeliyiz. Başkalarının hayatına etki ettiğimiz her an bizim kırmızı halımızdır belki de…

Yeni bir yazıda görüşmek üzere! Bu yazıyı beğendiğinizi umarak esenlikler diliyorum. Soru, yorum ve önerilerinizi bekliyorum.

Onur Seçkin
BSH Servis Teknoloji Müdürlüğü Ürün Sorumlusu